Таблица из 7 пунктов по экологии

Реті Тақырыбы Барлық сағат Меңгеру керек Білу керек Ресурстар Әдебиеттер
Экология кіріспесі. 2 Экология пәні, маұсаты, зерттеу жүргізу мен әдістері Қысқаша қалыптасу тарихы мен экология білімінің дамуы, басқа ғылымтармен қатынасы
1.1 2 Жалпы эколонияның мақсаты мен құрылымы. Биологиялық деңгейдегі тір заттарды ұйымдастыруы. Экологияның зерделеу әдістері. Экологияның жалпы бөлімдері. Тірі табиғат жүйесінің маңызы мен қасиеттері эмерджментностік.
1.2 Экологиялық факторлар мен мекен ортасы. 2 Мекендеген орта жайында түсінік және экологиялық факторлары. Тірі ағзалардаң ішкі көріністері мен аралық көріністерінің антогонистикалық және неантогонистикалық қатынастары мен экологиялық орта жайында түсінік. «Мекен ортасы» ғылымы, оның тірі ағзалармен қарым-қатынасындағы маңызы. Антропогенді фактордың тірі және өлі табиғатқа тура және жанама әсерін.
1.3 2 Экологиялық фактордың әсер ету аймағы. Экологиялық валенттілігінің тірі ағза ретінде икемделуі, белгілі диапазонның әсері. Шектеуші факторлар, фотопериодизм мен биоритм туралы. Ю. Либихтың азайту заңы. В.Шелдордтың ынтымақтастық заңы. Экологиялық фактордың тірі ағза механизміне асері.
1.4 Ағзаның бейімделуі. 2 Өмір сүру ортасы жайында түсінік. Шектеуші факторлар мен әртүрлі өмір ортасындағы механизмнің икемділігі, ағза бейімділігі. Тіршілік ротасы ұғымы: жер, су, ауа. Эдаробустар, гидробиоттар, аэробиоттар.
1.5 2 Көбею жайлы түсінік. Көбеюдің өмірлік деңгейі, биологиялық ұйымдасу жерімен рөлі.
Көбеюдің санақ көрсеткіштері. Саны, тығыздығы, өлшемі, жыныстық құрамы, көбеюдің маңызы.
1.6 Көбеюдің динамикасы. 2 Көбеюдің динамикалық көрсеткіштері: туылу, өсу жылдамдығы, өлімі, өмір сүру жалғасы. Экологияның өмір сүру стратегиясы. Көбею тығыздығының тұрақтылығы. Көбеюдің биотикалық ықтималдығы және табиғат жағдайындағы мүмкіндіктерін, өзара реттелу жолдарын.
1.7 2 Экожүйенің өмір деңгейі, оның экологиядағы рөлі. Экожүйенің блоктық моделі (биогеценоз), құрамдастығы (экотоп) және (биоценоз): «экожүйе» мен «биогеценоз» түсініктері жөніндегі айрмашылықтары. Экологиялық тізбек. Биогеценоздың көрініс құрылымы. Ағзаның биоценозбен қарым-қатынасын.
1.8 Экожүйенің трофикалық құрылымы 2 Экожүйенің трофикалық құрылымы. Қоректену тізбегі мен оның басты қасиеттері. Экожүйенің беріктігі мен трофикалық тізбектің арасындағы байланыс. Трофикалық тізбектің түрі: қоректің және ыдырау тізбеінің мағынасын, экожүйенің кеңістік құрылымын.
1.9 Экожүйенің функциясы мен қасиеттері 2 Биосферадағы автотрофтың және гетеротрофты процесстердің қатынасы. Экожүйенің гоместазы жөніндегі түсінік. Органикалық заттардың ыдырауы мен түзілу процесінің экологиялыұ мағынасы. Экожүйенің тұрақтылық типі мен тұрақталуын.
1.10 Экожүйенің өнімділігінің энергиясы. 2 Энтропия және неэнтропия жайында түсінік. Экожүйедегі энергетикалық процесстер. Қоректену тізбегіндегі энергияның берілуі мен тарқауының заңдылықтары. «Ондық %-тің ережелері». Жануар мен өсімдік тағаиының «энергетикалық» бағасы. Экологиялық пирамида ережелері мен экологиялық маңызы, экожүйе энергетикасының фундаменттік мінездемесі. Экожүйе өнімділігінің қолайлы заңдылықтарының қолданылуын.
1.11 Экологияның динамикасы. 2 Кезеңдік өзгерістер мен флуктуация, экологиялық сукцессия: себептері мен түрлері, кезеңдері туралы. Сукцессиондық процесстің жалпы және ерекше заңдылықтары мен экологиялық маңызын.
1.12 Жердің табиғи экожүйесі. 2 «Биом» түсінігі, жерүст, теңіз және тұщы су мен табиғат экожүйесі. Экожүйенің табиғатты жіктеуінің ландшафты үйлесімі.
1.13 Биосфера және оның тұрақтылығы. 2 Биосфера туралы ұғымды, құрамы мен шектері. Пайда болу орта функциясының қасиеттері, оның планетарлық масштаб процесіндегі маңызын. В.И. Вернадский ілімін, «Атомның биогендік миграиясының» заңдылылықтарын білу керекү
1.14 Биосфераның негізгі қасиеттері. 2 Биосфераның әртүрлігі, өзіндік реттелу қабілеттілігі. Ле-Шателье-Браун ұстамының маңызы. Биосфераның үнсіздігі мен мәңгілік ықтималдығы. Биохимиялық сыйылым, оның маңызы, тірі заттардың биосферадаңы қызметін, айналым заттарының рөлін.
1.15 Биосфераның эволюциясы. 2 В.И. Вернадскийдің биосфераның пайда болуы мен дамуы туралы. Биосфераның биоәртүрлігі – оның эволюциясының нәтижесі ұғымын. Эволюция ұғымын, қоршаған ортаның биотикалық реттелуінің тұжырымдамасын.
1.16 Ноосфера. 2 В.И. Вернадскийдің ноосфера туралы ілімін, Ноосфераны оқытудағы негіз. «Тұрақты дамудың тұжырымдамасын» оқып үйрену. Ноосфера туралы ілімді. Ноосфера құрылымын, «Тұрақты даму тұжырымдамасын» білу керек.
2.1 Даму тұрақтылығы тұжырымдамасы мен принциптері. 2 «Тұрақты дамудың» концепциясы мен принциптері. Тұрақты даму факторлары туралы: экологиялық, кономикалық, әлеуметтік жағдайлары. Қазақстандағы «Тұрақты даму» жағдайы мен саясаты мен стратегиясы.
2.2 Биосферадағы адам рөлі. 2 Адам әлеуметтік тіршілік иесі. Адам эволюциясының ерекшеліктері. Адам экологиясы, оның жалпы экологиямен байланысын. Демографиялық және экологиялық мәселелері. Демографияның негізгі түсініктері мен мәндері. Халықтың өсуі мен көбею серпілінің болжамдары туралы. Г. Мальтустың теориясын, тұрақтылық заңдылықтарын.
2.3 2 Табиғат рксурстары туралы. Сарқылатын, сарқылмайтын, жаңарғыш, ауысатын және ауыспайтын түрлері. Ресурсты қолдану мен оған байланысты сарқылғыш ресурстар мен қоршаған ортаның ластануы туралы.
2.4 Антропогендік фактролардың пайда болуы мен биосфераның тұрақсыздығы. 2 Антропогендік факторлар мен антропогендік дифференциясы. Қоғам мен табиғаттың өзара қарым-қатынасы негізігі кезеңдері (беленді, аграрлық, өнеркәсіптік, ақпараттық) Қоршаға орта- байланысы, оның дамуындағы мәдениеттік түрінің маңызын, эеологиялық сауаттылықты.
2.5 2 Атмоферадағы ауаның ластануы. Глобальді экологияның қазіргі мәселелері, пайда болу салдары мен себептері. Экологиялық мәселелер, қоршаған ортаның ластануы және экологогенетикалық салдарын.
2.6 Асмосфера ластануы. 2 Атмосфераның ластануының халық денсаулығына әсері. Сессибиляциялайтын, концерогенді мен мутагенді заттар шыққан тегі туралы. Физикалық факторлар мен металдармен улану, оның жолдары мен қауіпсіздік шараларын, биологиялық агенттерге сезімталдық мәселелерін.
2.7 Ескі улы заттар. 2 Атмосфера ласьануының себептер, автомобиль т.б. тотық заттармен ластануы. Мұнай өңдеуші өнеркәсіптің аэрозольді қалдықтары, олардың зияны туралы. Атмосферадағы улы қалдықтардың көбеюіне байланысты халықтың ауру деңгейі.
2.8 Дене жайында ұғым. 2 Атмосфера ластануының медикодкмографиялық көрсеткіштеріне әсері мен халықтың ауруының өсуі. Улы қоспалардвң деңгейі. Қоршаған орта ластануының құрамы мен сапасының байланысы және құрылымы, халықтың ауру-сырқауы мен өлімі. Денсаулық ұйғарымы.
2.9 Балалардың өлімі. 2 Бала ағзасына техногенді фактордың әсері. Эмбриотоксиялық және теротогенді заттар. Тератогендердің негізгі кластары. Балалардың ауруы мен зиянды заттардың шоғырлану себептерін, «Ластану – ауру-сырқат» дәрежесі, қисығының тәуелділік сипаты.
2.10 Репродуктивті функция. 2 Репродуктивті функцияның дамуы, зиянды факторлар туралы, репродукциядағы процестің кәсіби экологиялық
Тәуекел факторлары. Экологиялық кәсіби аурулардың пайда болу себептері, дамуы тумастан бар кемістіктердің пайда болуы.
2.11 Медицина экологиясы 2 Медицина экологиясы – продилактикалық медицинаның қазіргі заманғы бағыты. Экологиялық генетика кіріспесі. Экологиялық генетикалар құрылымын және есептері. Орта факторларының организмге әсерін «тектік талдау» әдістерін.
2.12 Экогенетиканың қоршаған ортаға әсері. 2 Гемотиатің құрылысы мен функциясына тіршілік ортасының әсері. Адам геномы, оған әсер ететін факторлар жиынтығы, молекулярлық-генетикалық зерттеулер туралы. Тірі ағзалардың қоршаған ортадағы дифференциялды сезімталдығы. Мутагенезистің экогенетикалық аспектісі.
2.13 Тұқым қуалайтын аурулар. Орнықты дамуы. 2 Мутагенездің сыртқы ортадағы басты факторлары. Орта жастағы аурулапрдың таралуы, тума серпімділіктің дамуы, тұқым қуалау ауруларының ықпалы. Адам ағзасындағы «сенімсіз гендер» орта факторының, азық қорының, тұрмысытық және өндірістік ластаушылыардың, табиғи климаттық жағдайының әсерін.
2.14 Гидросфера – биосфера бөлігі. 2 Гидросфераның экологиялық мәселелері, су сапасы, судың көлемі мен судың сарқылу мәселесі. Ірі су қоймаларын дамыту мен құрудың негативті жолдары. Адамның су қоймасына тигізетін әсері, су көздерінің сарқылу себептері.
2.15 2 Су ластануының түрлері (химиялық, биологиялық, радиоактивтік т.б.). Қарқынды ластаушылар. Ластанудың сипаттамасы. Тірі ағзаларға токсинді заттардың жиналуы мен таралу себептерін. Судың антропогендік ластануы. Ластанудың өнеркәсіптік, ауыл шаруашылық, тұрмыстық сипаттамасы. Судың сарқылуы мен суды үнемдеу мәселелелрі.
2.16 Әлемдік мұхит экологиясы. 2 Әлемдік мұхиттың ластану көздері: қалдықтар мен транспорттық апаттар, Қазақстанның су ресурстары. Арал кризисі. Қазақстандағы су қоры. Судың ластануының себептері. Каспий мен Балқаш өзенінің экологиялық мәселелері.
2.17 Литосфера – биосфера эелементі. 2 Литосфера туралы, оның экологиялық функциялары. Жердің экологиялық ерекше қасиеті. Антропогеннің жерге әсері: жер қабатының бұзылуы мен ластануы. Қазақстанның жер қорлары және олардың күйі. Екінші тұздануы мен батпақтануы, шөлдену себептерін.
2.18 Халықтың денсаулығы. Топырақ ластану көзі. 2 Топарқтың ластану көздері, жасанды факторлары. Пестицидің, минералды тыңайтқыштардың, ауыр металдар мен мұнай өнімдерімен ластану. Топырақтың ластануының адам денсаулығына әсерін, оның эпидемиологиялық қауіп-қатері мен биолгиялық ластануы.
2.19 Қазақстан аумағы 2 Табиғи биогехимиялық аймақтар туралы түсінік және оның сипаттамасы. Қазақстанның табиғи және жасанды биогехимиялық провинциялар ерекшелігі. Эаидемиялық кәсіби аурулар туралы. Жасанды биегохимиялық провинциясындағы тұрғын халықтың денсаулығының күйі және олардың құрастыру көздері.
2.20 Тау шатқалы мен миссивтер 2 Жер қойнауына антропогеннің әсері. Статикалық, динамикалық жүктемелері, жылулық, электр әсері мен зардабы. Жасанды әсерлердің нәтижесінде дамитын қауіпті процестер: көшуіндер, су басу т.б. Төңіректегі жер қайнауларын игеру, табиғи ортаның келеісіз өзгерістеріне анторпогендік әсердің зардаптары туралы.
2.21 Өсімдіктер мен жануарлар 2 Ғаламшардағы орман қоры. Қ.Р. аудандарындағы ормандардың орналасуы. Орман қоры. Қ.Р. жануарлар дүниесі. Өсімдіктер мен жануарлар дүниесіне анторпогендік әсер. Қазақстандағы флоралар мен жануарлар түрлерінің алуантүрлігін, дәрілік өсімдіктердің қорлары. Қазақстандағы биоресурстардың экологиялық мәселелерін.
2.22 Әлеуметтік экологиялық мәселелер 2 Әлеуметтік – экологиялық дағдарыс және орнықты дөлеу, урбанизация, энергетикалық дағдарыс және оларды шешу жолдары. Жанұялық жоспарлау әдістері және адістерге ықпал ететін факторлар. Қазақстандағы әлеуметтік – экономикалық жағдайлар, Қазақстандағы урбанизациялау, Қазақстанның «Тұрақты даму» кенцепциясын.
2.23 2
2.24 Қоршаған орта Х.Денс 2 Қоршаған ортаның экологиялық мәселелері, Қоршаған ортаның халық денсаулығына әсері. Қазақстанның экологиялық қауіпті аймақтары Арал, Семей, т.б. Қазақстанның халық қоныстанған аймақтарындағы халық денсаулығының ерекшеліктері. Ластанған аймақтардағы халықтың денсаулығын қорғау. «Саламатты Қазақстан – 2020» бағдарламасы.
2.25 Таьиғатты қорғау мен тұрақты даму 2 ҚР-ның Тұрақты дамуына өту коевенциясы. Қоршаған ортаны қорғау. ҚР қоршағаг ортаны қорғау туралы заңдары. ҚРЭкологиялық құқық «Экологиялық экспертиза және экологиялық маркетинг туралы» Заңдары мен ережелері. ҚР азаматтық міндеті және құқығы. Дәрілік өсімдіктер ресурстары. ҚР «Қызыл кітабы» -Қазақстандағы флора мен фауланың алуан түрлігі.
-ҚР қорықтар мен ерекше қорғалатын аймақтар
2.26 Қоршаған орта инженер 2 Технологиялық процестердің экологизациясы, шикізаттардың стандарттарын жетілдіру.
-Архитертуралық жетілдіру
-Санитарлық қорғаныс аймағын ұйымдастыру Гидросфераны, ситосфераны қорғаудың іс-шаралары.
Су, атмосфераға және гидросфераға маркетинг. Жердің жел мен судың эрозисынан қорғану, жер маркетингі. «Жасыл ел» бағдарламасы, оның маңызы.
2.27 2 Халықаралық конвенциялары және қазіргі заманғы глобальді экологиялық мәселелер бойынша келісімшарттар. Қоғам мен табиғаттың өзара әрекеттесулерінің қазіргі тұжырымдары. Халықаралық табиғатты қорғау туралы тұжырымдамалар. -Римдік клуб мүше мемлекеттер – экологиялық тұжырымдамалары (1997)
-БҰҰ. Рио-де-Жанейродағы жаңа экологиялық тұжырымдамалары(1992)
-«Қоршаған орта дамуының декларациясы»
-Шақыру қағазы бойынша – 21 ғасыр
-«Конвенциялардың биоалунатүрлігі» туралыг
2.28 Экологияның өзекті мәселелері. ҚР тұрақты дамуы. 2 ҚР тұрақты дамуына өту конйепциясы. Бағдарлама -2030. Қазақстандағы табиғи орталардың дестаблизацияларының себептері және зардаптары. -ҚР. Экологиялық саясаты
-ҚР. Қоршаған ортаны қорғау туралы Заңдары.
-ҚР. Орнықты даму өткелінің тұжырымдамасы.